Feminist ne demek ve nereden çıkmıştır? diye merak ediyorsanız hızlıca anlatalım.
Feminizm kadınların haklarını tanıyarak bu hakların korunması amacıyla eşitsizliklerin ortadan kaldırılmasına yönelik çeşitli ideolojiler, toplumsal hareketler ve kitle örgütlerinden oluşan harekettir. Sözcüğün köken olarak Latince "femina" ve onun Fransızca türevi olan "féminisme" sözcüğünden geldiği ve Türkçe eş anlamlısının hatunculuk olduğu belirtilmektedir.
Kadın hareketi doğrudan kadınları ilgilendiren ve dolaylı olarak kültürü ilgilendiren konularda bilinç uyandırır. Sosyalist ve Fransız filozof olan Charles Fourier, 1837 yılında ‘feminisme’ terimini kullanmıştır. ‘Feminisme’(feminizm) ve ‘feministe’(feminist) kelimelerini Fransa ve Hollanda 1872 yılında, İngiltere 1890’larda ve ABD 1910 yılından sonra etkin biçimde kullanmaya başlamıştır.
Feminizmi vurgulayan isimlerden birkaçını şu şekilde sıralayabiliriz:-Fransız yazar Christine de Pizan (1364 – c. 1430), The Book of the City of Ladies ve Epître au Dieu d'Amour (Epistle to the God of Love) kitaplarının yazarı, erken feminist yazarlar arasında 16. yüzyıldan Heinrich Cornelius Agrippa, Modesta di Pozzo di Forzi, ve Jane Anger, 17. yüzyıl yazarları İngiltere'den Hannah Woolley, Meksika'dan Juana Inés de la Cruz, Marie Le Jars de Gournay, Anne Bradstreet, Anna Maria van Schurman ve François Poullain de la Barre gibi isimler yer almaktadır.
Dünyada feminizme öncülük eden isimler bu şekildedir. Ancak Yahudi mitolojisinde olaylar pek böyle seyretmemiştir. İnanışa göre tanrı, Adem’le birlikte Lilith’i yaratır. Lilith Adem’e hizmet etmeli, ona eşlik etmeli, onunla birlikte olmalıdır. Ademle birlikte ölümsüz hayatta yaşamaya devam eden Lilith; Adem’e boyun eğmeyi, ona hizmet etmeyi, onunla birlikte olmayı bir türlü kabullenememiştir. Nihayetinde o da Adem gibi topraktan yaratılmıştır.
Adem’den bir farkı olmadığını düşündüğünden Adem’e itaat etmeyi bir türlü kabullenemez. Zaten daha sonrasında tanrının telaffuz edilemez adını telaffuz etmiş ve cennetten uçup gitmiştir. Bu ismi söylemek ise cennetten çıkabilmenin tek yoludur.
Tanrı, Lilith’in geri dönmesini emretmiş ve bunun için Senoy, Sansenoy ve Semangelof isimli üç melek göndermiştir. Lilith’in gitmesiyle Adem bir yasa girmiş, bu gidişi kabullenememiştir. Tanrı, bu durum karşısında çözümü Adem’e yeni bir eş yaratmakta bulmuştur. Adem’e itaat etmesi planlanan bu eş yine Adem’in gözü önünde yaratılmıştır. Bu yaratılışa şahit olan Adem gördükleri karşısında şaşırmış ve bu yeni eşi kabul etmemiştir.
Bunun sonucunda tanrı, Adem uyurken onun kaburga kemiğinden Havva’yı yaratmıştır. Havva dış görünüş olarak Lilith’e benzediğinden ve Havva yine Adem’in bir parçasından olduğundan Adem, Havva’yı kabul etmiştir. Havva da Adem’den yaratıldığından, onun bir parçası olduğundan ona itaat etmeyi kabul etmiş; böylece yaşamaya devam etmişlerdir.
Lilith’in bu başkaldırışının yahudi mitolojisindeki karşılığı ‘feminizm’ olmuştur. Yine yahudi mitolojisine göre ilk feministtir Lilith. Bir Yahudi yazarın yorumuna göre (Ben Sira) Lilith, yaratılış kitabı 1'de ‘ İkimiz de eşitiz, çünkü ikimiz de yeryüzündeniz.’ demiştir. Bu sözler feminizme giden yolun yapı taşlarıdır.(Yaratılış kitabı; Yahudilik ve Hristiyanlık geleneklerinde her şeyin başlangıcını anlatan kitap. Yahudi milletinin asıllarını açıklayan bir kitap olarak görülür.)
Feminist yazarlar ve aktivistler, Lilith efsanesini, Adem’in ilk eşi gibi kontrol edilemez, “ahlaksız” bir kadın olarak değil , farklı bir kadın varoluşu için bir rol model olarak 20. Yüzyılın sonlarında tekrar yorumlamışlardır.
1972’de yazar ve film yapımcısı Lilly Riylin, Ms. Magazine’de Lilith hakkında çığır açan bir makale yayınlamış ve Yahudi feminist dergisi Lilith’i 1976’da piyasaya sürmüştür.
Aviva Cantor Zuckoff, Lilith dergisinin ilk sayısında “Lilith güçlü bir kadındı” diye yazmış ve Lilith’i bir feminist ikonu olarak tekrar yorumlamıştır.Lilith’in feminizmin simgesi oluşu bu şekilde gerçekleşmiştir.
Peki bu denli önemli konulara parmak basan Lilith nasıl kaybolmuştur? Nerede yaşamaktadır?
Yine yahudi mitolojisinde bu sorularımızın cevabı pek tabii var. Tanrı, Lilith’i geri getirmek üzere melekler gönderdiğinde Lilith asla böyle bir şey olmayacağını zaten yüzlerce çocuğu olduğunu bildirmiştir. Tanrı Lilith’i çocuklarını yüzer yüzer öldürmekle cezalandırmıştır. Çocuklarının kaybıyla intikam hırsına bürünen Lilith, Adem’den olma çocukları ve annelerini korumasız olmaları halinde öldüreceğine dair yemin etmiştir. Doğum sırasında ölen anne ve bebeklerin sorumlusu kabul edilir Lilith.
Bu denli masallara, efsanelere, filmlere, makalelere konu olan Lilith efsanesi bu şekildedir. Gökten üç elma düşer ancak hiçbiri yasak elma değildir. Yasak elmayı Adem ve Havva’ya yediren yine Lilith’dir. =)
コメント